Zapowiedź FKU 2023
Slide
2023FKU

Wybuch II wojny światowej we wrześniu 1939 r. zmienił nie tylko porządek polityczny ówczesnego świata. W sposób nieodwracalny ucierpiała również kultura. Straty w zakresie muzyki, filmu, literatury, malarstwa czy architektury pozostają do dnia dzisiejszego niepoliczalne. Wskutek wojennych zniszczeń, rabunków i cenzury okupantów sztuka całkowicie zmieniła kierunki rozwoju. Ciągłość kultury dwudziestolecia międzywojennego została w sposób brutalny przerwana. Szczególne miejsce na tle Europy i świata zajmuje tutaj przykład Polski. Wskutek brutalnej polityki okupantów i prowadzonych na jej terytorium działań wojennych na zawsze utracono część jej przedwojennego dorobku. W myśl hasła „Kultura wielu wymiarów”, które przyświeca naszej działalności, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku organizuje Festiwal kultury utraconej. Jego celem jest przybliżenie strat, które polska kultura poniosła w latach 1939–1945 – zarówno w sferze duchowej, jak i materialnej.

PODSUMOWANIE PIERWSZEJ EDYCJI 2022 R.

Wspominamy I edycję autorskiego projektu Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku – Festiwalu Kultury Utraconej. Wydarzenia zorganizowane w jego ramach przybliżały straty, które polska kultura poniosła w latach 1939–1945 – zarówno w sferze duchowej, jak i materialnej. Wyjątkowy dorobek artystyczny II Rzeczpospolitej Polskiej i jego fenomen przypomnieliśmy za pomocą wybranych twórców i ich dzieł.

W ciągu miesiąca zaprezentowaliśmy 9 wydarzeń:

Podczas festiwalu wystąpiło 164 wykonawców.

Festiwal dofinansowano ze środków ministra kultury i dziedzictwa narodowego. Patronat honorowy objął minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotr Gliński.

Partnerzy: Instytut Pamięci Narodowej, Narodowe Archiwum Cyfrowe, TVP Historia, Oblackie Centrum Edukacji i Kultury, Radio Gdańsk, Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku

Patroni Medialni: Polskie Radio, TVP 3 Gdańsk

ZOBACZ RELACJĘ VIDEO

Harmonogram wydarzenia


30 kwietnia 2022,  godzina 18:00
 
 
Koncert inauguracyjny
Muzyka klasyczna kompozytorów dwudziestolecia
międzywojennego

Sala im. Jana Olszewskiego w Muzeum II Wojny Światowej, pl.
Władysława Bartoszewskiego 1
 
 
 
 
3 maja 2022, godzina 19:00
 
 
ODnowa – koncert piosenek Mariana Hemara
Sala
im. Jana Olszewskiego w Muzeum II Wojny Światowej, pl. Władysława
Bartoszewskiego 1
13 maja 2022, godz. 19:00
 
 
Wykład Piętro niżej. Utracone kino Drugiej Rzeczpospolitej.
Oblackie Centrum Edukacji i Kultury w Gdańsku, ul Elżbietańska
9/10
 
 
14 maja 2022 godz. 16.00
 
15 maja 2022 godz. 18:00
 
Spektakl teatralny Obywatel Junod
Sala im. Jana Olszewskiego w Muzeum II Wojny Światowej, pl.
Władysława Bartoszewskiego 1
22 maja 2022, godzina 18:00
 
Widowisko muzyczne Powróćmy jak za dawnych lat … melodie lat 20. i 30.
Sala im. Jana Olszewskiego w Muzeum II Wojny Światowej, pl.
Władysława Bartoszewskiego 1
 
 
23 maja 2022, godz. 19:00
 
Wykład i koncert Wajnberg, Panufnik, Laks – Kameralistyka wielkich Polskich
Emigrantów

Oblackie Centrum Edukacji i Kultury w Gdańsku, ul Elżbietańska
9/10
27 maja 2022, godzina 19:00
 
 
Wykład Specjalny Narodowe Muzeum Historii Ukrainy podczas II Wojny
Światowej. Na skrzyżowaniu wojny i pokoju

Oblackie Centrum Edukacji i Kultury w Gdańsku
 
 
 
 
29 maja 2022, godzina 18.00
 
 
Koncert finałowy Razem
Sala im. Jana Olszewskiego w Muzeum II Wojny Światowej, pl.
Władysława Bartoszewskiego 1
31 maja 2022, godzina 14:00
 
 
Słuchowisko radiowe Żydowski kalejdoskop radiowy
Antena Radia Gdańsk
 
 

Wydarzenia

1
Koncert Inauguracyjny – Muzyka Klasyczna Kompozytorów Dwudziestolecia Międzywojennego
Zobacz szczegóły
2
Koncert piosenek Mariana Hemara – ODnowa
Zobacz szczegóły
3
Wykład – Piętro niżej. Utracone kino Drugiej Rzeczpospolitej
Zobacz szczegóły
4
Spektakl teatralny – Obywatel Junod
Zobacz szczegóły
5
Widowisko muzyczne – Powróćmy jak za dawnych lat … melodie lat 20. i 30.
Zobacz szczegóły
6
Wykład i Koncert – Wajnberg, Panufik, Laks – Kameralistyka wielkich polskich emigratnów
Zobacz szczegóły
7
Wykład Specjalny – Narodowe Muzeum Historii Ukrainy podczas II Wojny Światowej. Na skrzyżowaniu wojny i pokoju
Zobacz szczegóły
8
Koncert finałowy – RAZEM
Zobacz szczegóły
9
Słuchowisko radiowe – Żydowski kalejdoskop radiowy
Zobacz szczegóły

Koncert Inauguracyjny – Muzyka Klasyczna Kompozytorów Dwudziestolecia Międzywojennego

30 kwietnia 2022, godzina 18:00

Muzeum II Wojny Światowej (sala konferencyjna, poziom -3)

Festiwal otwierają dwa nieco zapomniane, choć wyjątkowe dzieła baletowe: „Mandragora” op. 43 Karola Szymanowskiego (1882-1937) oraz „Pieśń o ziemi” Romana Palestra (1907-1989). Balet jako gatunek łączący muzykę i taniec najsilniej rozwijał się w II połowie XIX wieku. Później o jego niezwykłości przypomniał Igor Strawiński. W okresie międzywojennym bardzo chętnie eksploatowali go także polscy kompozytorzy, korzystając z twórczego potencjału tego gatunku. Koncert inauguracyjny przywraca pamięć o międzywojennym balecie, który ewokuje niepowtarzalne wrażenia estetyczne.

„Mandragora” op. 43 jest ilustracyjną pantomimą w trzech scenach autorstwa Karola Szymanowskiego. Utwór wiernie oddaje żartobliwy charakter sztuki teatralnej, pełnej dowcipu i zróżnicowanych elementów stylistycznych. Balet powstały w 1920 roku na zamówienie kierownika muzycznego Teatru Polskiego w Warszawie – Leona Schillera, stanowi doskonałą parodię muzyczną i tym samym nie przypomina indywidualnego stylu twórczego Karola Szymanowskiego – jednego z najwybitniejszych polskich kompozytorów.

„Pieśń o ziemi”: balet w trzech obrazach Romana Palestra ukończony został w 1937 roku. Efektowność tego utworu opiera się na zróżnicowanej instrumentacji oraz użyciu licznych wątków melodycznych czerpiących z folkloru nizinnego. Każda z trzech części wykorzystuje tańce i melodie ludowe takie jak: mazur, krakowiak, oberek czy polonez, co w połączeniu z nowatorską harmoniką i doskonale dobranymi środkami wyrazu składa się na bogactwo utworu i jego narracji. Kompozycje Romana Palestra zyskują współcześnie popularność, a muzyka jego autorstwa jest coraz częściej rejestrowana bądź wykonywana na żywo. Artysta tworzył przez sześć dekad, również w okresie dwudziestolecia międzywojennego, brał czynny udział w życiu muzycznym. Od 1936 roku pełnił funkcję sekretarza, a następnie wiceprezesa Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich, natomiast od 1937 roku był wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. Lata drugiej wojny światowej spędził w Warszawie. W 1940 roku przez około sześć tygodni był więziony na Pawiaku. W okresie Powstania Warszawskiego zaginęło wiele jego partytur. Uważany był za jednego z najwybitniejszych ówczesnych polskich kompozytorów.

Wykonawcy:

Sabrina Stachel 

absolwentka dyrygentury symfoniczno-operowej Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku w klasie dyrygentury Kaia Bumanna, założycielka Sea Orchestra wykonującej muzykę nową.

Współpracowała z wieloma zespołami m.in. orkiestrą Akademii Beethovenowskiej, Filharmonii Bałtyckiej, Dédalo Ensemble i orkiestrą kameralną Camerata Gedania, a także prowadziła spektakle realizowane przez Teatr Muzyczny Arte Creatura. W sezonie artystycznym 2021/2022 została uczestniczką programu „Dyrygent-rezydent”, organizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca, w ramach którego współpracuje z Filharmonią Gorzowską. W 2021 roku jako Stypendystka Miasta Gdańska wraz z Sea Orchestra oraz Sopockim Teatrem Tańca przygotowała wykonanie zapomnianego baletu Grażyny Bacewicz „Pożądanie”.

Artystka występuje na scenach wielu polskich instytucji kultury oraz bierze udział w koncertach realizowanych dla telewizji, a swój warsztat doskonali pod okiem wybitnych dyrygentów takich jak maestro Jacek Kasprzyk, George Tchitchinadze, José Maria Florêncio czy Jerzy Salwarowski.

Orkiestra Filharmonii Gorzowskiej

Działalność rozpoczęła wraz z inauguracją Filharmonii Gorzowskiej, w maju 2011 roku. Od początku istnienia zespół wykonuje ambitny i zróżnicowany repertuar – od baroku po współczesność. W ciągu dziesięciu sezonów artystycznych wystąpił z wieloma światowej sławy artystami, grając pod batutą tak znakomitych dyrygentów jak m.in. Krzysztof Penderecki, Jerzy Maksymiuk, Kazimierz Kord, Tadeusz Strugała, Antoni Wit, Tadeusz Wojciechowski czy Wojciech Rajski. Jako soliści z Orkiestrą koncertowali m.in. Maxim Vengerov, Thomas Hampson, Soyoung Yoon, Ivan Monighetti, Adam Makowicz, Agata Szymczewska, Konstanty Andrzej Kulka, Małgorzata Walewska, Agnieszka Rehlis, Iwona Hossa, Natalie Choquette, Krzysztof Jakowicz, Kaja Danczowska, Janusz Wawrowski, Piotr Paleczny, Ewa Pobłocka i wielu innych znakomitych artystów.

Zespół wielokrotnie występował również z artystami sceny jazzowej i rozrywkowej takimi jak, m.in.: Leszek Możdżer, Włodek Pawlik, Jarek Śmietana, Henryk Miśkiewicz, Jose Torres, Irena Santor, Grzegorz Turnau, Mieczysław Szcześniak, Marcin Wyrostek. Orkiestra Filharmonii Gorzowskiej na koncie ma także współpracę z kompozytorami – Janem A.P. Kaczmarkiem (Festiwal Transatlantyk) i Radzimirem Dębskim (projekt Hip Hop Symfonicznie z udziałem jednego z najważniejszych polskich raperów Miuosha), a także koncerty na Festiwalu Przystanek Woodstock, gdzie zagrała z Michałem Jelonkiem (2014) oraz amerykańską kapelą rockową Dead Daisies (2017). Muzycy mają w dorobku dwa albumy: „Sibelius, Czajkowski – koncerty skrzypcowe” (2012) nagrany ze skrzypaczką Soyoung Yoon oraz „Bronisław Kaper / Jan A.P. Kaczmarek – Spotkanie” (2015). Twórcą i pierwszym dyrektorem Orkiestry był Piotr Borkowski. Następnie zespół pracował pod dyrekcją Moniki Wolińskiej, Jacka Kraszewskiego i od bieżącego sezonu – Przemysława Fiugajskiego.

Koncert piosenek Mariana Hemara – ODnowa

 

3 maja 2022, godzina 19:00

Sala im. Jana Olszewskiego w Muzeum II Wojny Światowej, pl. Władysława Bartoszewskiego 1

Występowała na deskach polskich teatrów muzycznych (ROMA, Teatru Muzycznego w Gdyni, Poznaniu i Łodzi), a także Warszawskiej Opery Kameralnej, Teatru Syrena i Teatru RAMPA. Jako aktorka filmowa zagrała w filmie „Na chwilę, na zawsze” w reżyserii Piotra Trzaskalskiego. Artystka ma na swoim koncie także role dubbingowe m.in. w filmie „Dumbo”, „Wiedźmin” czy „My Little Pony: Nowe pokolenie”. 

Marta Burdynowicz została dwukrotną finalistką Międzynarodowego Konkursu Piosenki Anny German oraz finalistką konkursu „Pamiętajmy o Osieckiej” (2018). Wokalistka wystąpiła na wielu festiwalach i koncertach musicalowych na terenie całej Polski, m.in. w Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku i Filharmonii Opolskiej. Ponadto wzięła udział w koncertach poświęconych muzyce filmowej (warszawski Torwar, 12. Festiwalu Muzyki Filmowej w Krakowie), a także realizowanych dla telewizji („Szansa na Sukces: Opole 2020” w odcinku z piosenkami Zbigniewa Wodeckiego). Jurorka obydwu edycji programu rozrywkowego „Śpiewamy Razem: All Together Now”. 

Maria Malinowska sopran, absolwentka Akademii Muzycznej w Gdańsku, którą ukończyła z wyróżnieniem w 2016 roku. Obecnie współpracuje  między innymi z Cappellą Gedanensis, Operą Bałtycką oraz jest członkinią zespołu trzech sopranów Bellcanti – Opera girls.

Została laureatką konkursów wokalnych im. Marii Stankowej w Olsztynie – w 2008 (3. miejsce) i w 2010 (1. miejsce) oraz półfinalistką Międzynarodowego Festiwalu i Konkursu Sztuki Wokalnej im. Ady Sari  (2020). W 2018 roku zadebiutowała na deskach gdańskiej Opery Bałtyckiej w operetce „Orfeusz w piekle” J. Offenbacha wcielając się w postać Minerwy oraz Junony. Wzięła udział także w produkcjach uczelnianych jako Pamina w „Czarodziejskim flecie” oraz Arminda w „La finta giardiniera” W. A. Mozarta. W 2016 wystąpiła wraz z Filharmonią Bałtycką w koncercie „Pomorskie talenty” jako najlepsza studentka roku akademickiego 2015/2016.

Bliski jest jej repertuar związany z wykonawstwem artystycznej pieśni polskiej, niemieckiej oraz kaszubskiej, a także muzyka z okresu 20-lecia międzywojennego. Jest jedną z solistek na powstałej w 2020 roku płycie pt. ,,ODnowa” z muzyką do słów Mariana Hemara powstałej we współpracy z Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

Karol Drozd aktor, wokalista, tancerz. Absolwent wydziału wokalno-aktorskiego Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku w specjalności – musical. Jako wokalista współpracuje z wieloma Teatrami Muzycznymi w Polsce i za granicą, a ponadto jest trzykrotnym mistrzem Polski i dwukrotnym półfinalistą mistrzostw świata w tańcach latynoamerykańskich. Wraz z formacją Takt Chadek Chełm został finalistą I edycji telewizyjnego programu „Got to Dance – tylko taniec”.

W swoim dorobku posiada główne role w musicalach: “Love Story” (Nowy Teatr Słupsk), “Crazy for You” (Opera za Zamku w Szczecinie), „Grimm” (Uckermarkische Buhnen Schwedt), “Opera za trzy grosze” (Teatr Variete Kraków), “Footloose” (Teatr Muzyczny w Poznaniu), “Rock of Ages” (Teatr Syrena Warszawa), „Pretty Woman” (Teatr Muzyczny w Łodzi), „Sunset Boulevard” (Opera Nova w Bydgoszczy).

Artysta koncertował również z Filharmonią Pomorską im. I.J. Paderewskiego w Bydgoszczy, Filharmonią Warmińsko-Mazurską im. Feliksa Nowowiejskiego, Szymon Sutor Orchestra oraz Orkiestrą Opery Nova w Bydgoszczy, a także wziął udział jako solista w cyklu koncertów „Mazowsze w sercu Wolnej Niepodległej” organizowanym przez Mazowiecki Teatr Muzyczny im. Jana Kiepury w Warszawie.

Jakub Kornackiaktor filmowy i teatralny, od dwudziestu lat związany z trójmiejską sceną muzyczną. Jest solistą i wykładowcą Studium Wokalno-Aktorskiego im. Danuty Baduszkowej w Gdyni oraz autorem licznych scenariuszy teatralnych, filmowych i radiowych, a także spektakli z piosenkami.

Piosenka aktorska leży w centrum jego artystycznych zainteresowań, a Marian Hemar jest jednym z najbardziej cenionych przez niego autorów. Jakub Kornacki jest także liderem zespołu Kannan.

Aktualnie można obejrzeć jego autorskie spektakle z piosenkami: „Ballady Osiedlowe” i  „Wcięło Wiewióra” zrealizowane kolejno – dla Teatru Gdynia Główna oraz PPSWA w Gdyni.

Zespół wokalny Art’n’Voices oktet powstał w 2010 roku, jest laureatem Nagrody Akademii Fonograficznej Fryderyk 2021 w kategorii: Album Roku – Muzyka Współczesna. W jego skład wchodzą studenci i absolwenci Akademii Muzycznej w Gdańsku, a także osoby od wielu lat związane z pomorską sceną chóralną.

Art’n’Voices był wielokrotnie nagradzany w konkursach o randze ogólnopolskiej i międzynarodowej. W swoim dorobku posiada m.in. dwie 1. nagrody prestiżowych konkursów należących do Europejskiego Grand Prix Chóralistyki: „Polifonico Guido di Arezzo” we Włoszech (2017) i „Tolosako Abesbatza Lehiaketa” w Hiszpanii (2019).

Wśród fonograficznego dorobku zespołu znajdują się 3 autorskie albumy: „Droga krzyżowa. Z Chrystusem na Kalwarii Wejherowskiej” (2013) z kompozycjami liderki zespołu – Anny Rocławskiej-Musiałczyk,  „Art’n’Voices Live in Provence” (2019) oraz „Midnight Stories. Contemporary Music of Polish Composers” (2021, wyd. DUX) nagrodzona nagrodą Fryderyk. W 2021 r. Art’n’Voices pojawił się gościnnie na dwóch płytach: „Da Vinci” (Tomasz Chyła Quintet) oraz „Marian Hemar – ODnowa” (DUX).

Oktet z powodzeniem koncertuje w całym kraju i Europie prezentując muzykę wszystkich epok, ze szczególnym uwzględnieniem kompozycji współczesnych.

Skład Zespołu Wokalnego Art’n’Voices:

Małgorzata Priebe i Maria Krueger (soprany), Anna Rocławska-Musiałczyk i Marta Jundziłł (alty), Mateusz Warkusz i Szymon Duraj (tenory), Tomasz Chyła i Filip Czajkowski (basy).

Orkiestra Kameralna Discantus pod dyr. Sławomira Bronka zespół powstał w 2010 roku z inicjatywy Sławomira Bronka. W jej skład wchodzą instrumentaliści związani z instytucjami muzycznymi Trójmiasta. Misją Orkiestry Kameralnej Discantus jest promocja dzieł wokalno-instrumentalnych do tekstów w języku regionalnym – kaszubskim.

Wraz z Chórem Kameralnym Discantus z Gowidlina w 2010 roku orkiestra prawykonała „Kaszubskie Magnificat” Michała Sławeckiego. W 2016 roku zespół wziął udział w prawykonaniu dzieła o charakterze sakralnym – „Kaszubskiego Te Deum” Adama Diesnera do słów franciszkanina br. Zbigniewa Joskowskiego, a w 2019 roku dedykowanego chórowi i orkiestrze Discantus „Kaszubskiego Stabat Mater – Matczi serce” autorstwa Anny Rocławskiej-Musiałczyk. Wymienione wyżej dzieła muzyczne zostały nagrane i wydane na płytach CD.

Wykład – Piętro niżej. Utracone kino Drugiej Rzeczpospolitej

13 maja 2022, godzina 19:00

Oblackie Centrum Edukacji i Kultury w Gdańsku

W przeddzień premiery spektaklu „Obywatel Jonud” poświęconego postaci Eugeniusza Bodo, zapraszamy na wykład przybliżający losy przedwojennych twórców filmowych, który będzie doskonałym wprowadzeniem do kontekstu historycznego sztuki.

Filmowcy i włodarze kinematografii Polski Ludowej patrząc w przeszłość – na kino II Rzeczpospolitej – pytali zazwyczaj retorycznie: „czego tu żałować?”. Tego rozrywkowego, tandetnego artystycznie kina? Tych egzaltowanych gwiazd? Drobnokapitalistycznego, kruchego przemysłu filmowego (a właściwie rzemiosła), uzależnionego od wielkich warszawskich kin? Niewybrednego gustu widzów? Ale kino międzywojenne – widziane bez tego protekcjonalnego podejścia, „piętro niżej” – było częścią ówczesnej kultury, potrafiło zapisać – choć nie w pełni – jej kod, jej obraz. Obraz państwa wielowyznaniowego – choć z dominacją katolików (stąd obecność w kinach filmów religijnych, bez odpowiednika w PRL), to jednocześnie otwartego na filmy jidysz; państwa pamiętającego o ledwie wywalczonej niepodległości (stąd wielka rola filmów historyczno-patriotycznych). To rzemieślnicze kino pamiętało o widzach, dla których wizyta w przybytku X Muzy była przede wszystkim ucieczką w świat fantazji, wytchnieniem po ciężkiej pracy. Druga wojna światowa zniszczyła ten ekranowy świat (ale czy do końca?). Nie tylko symbolicznie, ale także realnie – uśmierciła wiele wybitnych postaci ze świata filmu: Kazimierz Junosza-Stępowski nie zagrał już profesora Wilczura, Witold Zacharewicz – kolejnego króla, Eugeniusz Bodo nie zaśpiewał kolejnego szlagieru (ach, te komedie muzyczne!), Franciszek Brodniewicz nie czarował dam jako ordynat Michorowski. Wyemigrował Michał Waszyński (reżyser co piątego filmu w latach trzydziestych!) czy ponętna Ina Benita. A te gwiazdy kina przedwojennego, które zostały w Polsce (a było ich naprawdę wiele) właściwie zniknęły z firmamentu, błąkając się – poza nielicznymi wyjątkami – po peryferiach kina PRL.

Prelegent

Krzysztof Kornacki

doktor habilitowany, prof. Uniwersytetu Gdańskiego, filmoznawca, specjalizuje się w historii kina polskiego.

Autor książek, m. in.: „Kino polskie wobec katolicyzmu 1945 – 1970”, „Popiół i diament Andrzeja Wajdy”; redaktor kilku tomów zbiorowych, w tym „Poszukiwanie i degradowanie sacrum w kinie” oraz „Sacrum w kinie: dekadę później”; redaktor naczelny serii Gdyńskich Zeszytów Filmowych SCRIPT, członek rad naukowych pism „Panoptikum”, „Pleograf”, „Załącznik Kulturoznawczy”;  wykładowca m. in. Uniwersytetu Gdańskiego oraz Gdyńskiej Szkoły Filmowej; członek-specjalista Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk.

Spektakl teatralny – Obywatel Junod

14 maja 2022 godz. 16.00

15 maja 2022 godz. 18.00

Muzeum II Wojny Światowej (sala konferencyjna, poziom -3)

Spektakl powstał na zamówienie Instytutu Pamięci Narodowej.

Spektakl podejmuje wielowątkową historię śmierci jednego z najwybitniejszych twórców polskiego kina przedwojennego – Eugeniusza Bodo. Do 1989 roku w społeczeństwie krążyło wiele różnych, wykluczających się wersji wyjaśniających okoliczności śmierci artysty. Dopiero rozpad Związku Radzieckiego umożliwił dotarcie do akt NKWD, z których wynika, że Bodo zmarł z wycieńczenia
w październiku 1943 roku w łagrze sowieckim Kotłas w obwodzie archangielskim. Narracja spektaklu zbudowana jest wokół przesłuchań Bodo, którego funkcjonariusze NKWD oskarżają o działalność szpiegowską. Sytuacja przybiera obrót potwornie surrealistyczny, gdy okazuje się, że dowodami na rzekome szpiegostwo mają być… filmy, które aktor współtworzył! Dramaturgię zdarzeń potęguje rodzaj fatum, które zdaje się kreować okoliczności działające na niekorzyść bohatera wbrew wszelkim zasadom logiki. Autentyczna historia bożyszcza przywodzi na myśl skojarzenia z prozą takich mistrzów pióra jak Michaił Bułhakow czy Franz Kafka. Sceny śledztwa przeplatane są retrospektywami z czasów, gdy Bodo święcił rekordy popularności na planach filmowych i na scenach kabaretów w Polsce i Rosji. Będziemy mieli okazję usłyszeć wykonania takich przebojów jak „Sex appeal” czy utworów nieco mniej rozpoznawalnych.

Spektakl zostanie wystawiony dwukrotnie: 14 i 15 maja 2022 roku o godzinie 16:00 i 18:00 w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

Twórcy

scenariusz i reżyseria: Jakub Kornacki

aktor filmowy i teatralny, absolwent PWST w Krakowie, od dwudziestu lat związany z trójmiejską sceną muzyczną. Jest wykładowcą Studium Wokalno-Aktorskiego im. Danuty Baduszkowej w Gdyni oraz autorem licznych scenariuszy teatralnych, filmowych i radiowych, a także spektakli z piosenkami. Jakub Kornacki jest liderem zespołu Kannan, z którym nagrał dwie autorskie płyty: „Tato” (2013) i „Trzy Sny” (2018).

Aktualnie można obejrzeć jego autorskie spektakle z piosenkami: „Ballady Osiedlowe” i „Wcięło Wiewióra” zrealizowane kolejno – dla Teatru Gdynia Główna oraz PPSWA w Gdyni. W twórczości Jakuba Kornackiego pojawiają się także dzieła opowiadające historię, jak „Westerplatte” (2021) – sztuka o tragicznych losach Polaków zamieszkujących Wolne Miasto Gdańsk tuż przed wybuchem II Wojny Światowej czy obecny na niniejszym Festiwalu „Obywatel Junod” (2022).

opracowanie muzyczne: Artur Guza

kompozytor, aranżer, pedagog. Absolwent Kompozycji i Aranżacji na Wydziale Jazzu i Muzyki Estradowej w Akademii Muzycznej im. St. Moniuszki w Gdańsku, gdzie kształcił się także na kierunku – wokalistyka jazzowa. Ukończył ponadto Państwowe Studium Wokalno-Aktorskie im. D. Baduszkowej w Gdyni.

Jako kompozytor, aranżer i kierownik muzyczny przygotował kilkadziesiąt produkcji teatralnych współpracując z wieloma reżyserami (m.in. T. Czarnecki, M. Talarczyk, J. J. Połoński, T. Mandes). Za opracowanie muzyczne spektaklu „Tuwim dla dorosłych” (reż. J. J. Połoński, 2013) otrzymał Nagrodę Prezydenta Miasta Gdyni Wojciecha Szczurka.

wizualizacje: Szymon Gajdamowicz

artysta grafik urodzony w Pucku. Otrzymał dyplom z wyróżnieniem na kierunku grafiki w Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych Gdańsku (2021). Jego domeną twórczą są głęboko przemyślane projekty o dużym ładunku intelektualnym, w których forma i technika podporządkowują się  maksymalizacji wyrazu artystycznego.

Szymon Gajdamowicz wykonuje grafiki cyfrowe i plakaty reklamowe, a także zajmuje się malarstwem sztalugowym. W swoim dorobku posiada wiele projektów graficznych, malarskich, linorytów, miedziorytów, obrazów olejnych poruszających ważkie społecznie, a także osobiste tematy. Artysta jest autorem filmowych animacji tematycznych, będących integralną częścią spektaklu „Westerplatte” zrealizowanego przez Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (2021).

konsultacja historyczna: Bartosz Januszewski

absolwent Uniwersytetu Gdańskiego, historyk, nauczyciel dyplomowany, redaktor podręczników szkolnych. Pracownik Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Gdańsku. Autor książek i artykułów, w których porusza tematykę wojennych losów polskiego środowiska kinematograficznego: Eugeniusz Bodo. Z wielkiego ekranu w otchłań Gułagu (2018); Za winy niepopełnione. Eugeniusz Bodo (1899–1943) (2020); Kino pod okupacją. Wojenne losy i postawy polskich filmowców (1939–1945) (2021). Publikuje w „Biuletynie IPN”, „Komunikatach Mazursko-Warmińskich”, „Histmag.org”. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół problematyki strat kultury polskiej w czasie II wojny światowej oraz dwudziestowiecznych zbrodni wojennych i ludobójstwa.

Spektakl powstał na zamówienie Instytutu Pamięci Narodowej.

Producent wykonawczy: Towarzystwo Społeczno – Kulturalne Żydów w Polsce.

Widowisko muzyczne – Powróćmy jak za dawnych lat … melodie lat 20. i 30.

22 maja 2022, godzina 18.00

Muzeum II Wojny Światowej (sala konferencyjna, poziom -3)

Widowiskowy koncert muzyki rozrywkowej z okresu międzywojnia został wzbogacony o element doskonale dopłeniający całość tego wydarzenia – rewię. Podczas koncertu usłyszymy między innymi takie przeboje jak: Umówiłem się z nią na dziewiątą, Miłość ci wszystko wybaczy czy Ada, to nie wypada!. O niezwykłą atmosferę towarzyszącą twórczości polskich artystów lat 20. i 30. zadbają znakomici śpiewacy: Magdalena Chmielecka, Barbara Lewicka, Grzegorz Piotr Kołodziej oraz Szymon Kobyliński w towarzystwie orkiestry Bałtyckiej Filharmonii Młodych pod dyrekcją Sylwii Janiak – Kobylińskiej. Scenę ożywią tańcem Hanna Kołodziej i Mateusz Prondziński z Akademii Tańca Smooth Pruszcz Gdański. Reżyserem i choreografem widowiska jest Anna Fedyniak – Kołodziej, prezes Fundacji Kultura.Teraz! Aranżacje stworzył Kamil Cieslik.

Wykonawcy:

Magdalena Chmielecka

sopran, absolwentka Wydziału Wokalno-Aktorskiego w Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, w klasie śpiewu solowego.

Artystka została laureatką Międzynarodowego Konkursu Wokalnego im. Hariclei Darclee w Braili  (Rumunia) – nagroda dla Najlepszego Młodego Artysty oraz finalistką Międzynarodowego Konkursu Belcanto im. Vincenzo Belliniego w Catanii na Sycylii.

Współpracuje z Operą Nova w Bydgoszczy, Operą Bałtycką w Gdańsku. Ma także na swoim koncie rolę Stasi w „Księżniczce czardasza” zrealizowanej przez fundację Kultura.Teraz!.

Barbara Lewicka

sopran, absolwentka Wydziału Wokalno-Aktorskiego Akademii Muzycznej w Gdańsku w klasie śpiewu solowego oraz Wydziału Instrumentalnego Akademii Muzycznej w Łodzi w klasie gitary klasycznej.

Swój warsztat wokalny doskonaliła na kursach mistrzowskich pod okiem wybitnych artystów takich jak Katia Ricciarelli, Salvatore Fisichella, Matti Asikainen, Helena Łazarska, Dorothy Irving, Teresa Żylis-Gara oraz Dariusz Grabowski.

W przedstawieniu „Księżniczka czardasza” wyprodukowanym przez Fundację Kultura.Teraz! wcieliła się
w tytułową rolę Sylvy Varescou.

Pracuje jako pedagog śpiewu w Państwowym Studium Wokalno-Aktorskim przy Teatrze Muzycznym im. Danuty Baduszkowej w Gdyni.

Katarzyna Syguła

sopran. Ukończyła z wyróżnieniem studia wokalno-aktorskie w Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku oraz podyplomowe Studium Pieśni na Uniwersytecie Muzycznym F. Chopina w Warszawie.

Jest laureatką Ogólnopolskiego Konkursu Wokalnego „Bella Voce” oraz konkursu wokalnego w ramach VII Letniej Akademii Śpiewu. Katarzyna Syguła od 2014 roku współpracuje z Chorakademie Lübeck pod dyrekcją Rolfa Becka, z którym koncertowała w Niemczech, Chinach, Korei Południowej i Brazylii. Artystka posiada w swoim dorobku nagrania płytowe. Najnowsze z nich to „Akson. Scrabble Opera” Marcina Piotra Łopackiego zarejestrowana dla wytwórni Requiem Records (Opus Series).

Grzegorz Piotr Kołodziej

baryton, absolwent Wydziału Wokalno-Aktorskiego Akademii Muzycznej w Gdańsku. Naukę śpiewu rozpoczął w Państwowym Zespole Pieśni i Tańca „Śląsk”, kształcił się także w Studiu Wokalno-Aktorskim im. Danuty Baduszkowej w Gdyni. Laureat Nagrody Specjalnej za najlepsze wykonanie utworu polskiego na VIII Konkursie Sztuki Wokalnej im. Ady Sari w Nowym Sączu (1999).

Zainteresowania wykonawcze artysty obejmują różne gatunki muzyczne. W swoim dorobku artystycznym posiada zarówno role Figara w operze „Wesele Figara” i „Cyrulik sewilski”, jak również Hethcliffa w musicalu „Wichrowe Wzgórza” czy Boniego w operetce „Księżniczka Czardasza”.

Grzegorz Piotr Kołodziej jest współtwórcą Fundację Kultura.Teraz!, która na początku 2020 r. wystawiła w Gdańsku operetkę Imre Kalmana ”Księżniczka czardasza”. Przedstawienie obejrzało prawie 4 tysiące gdańszczan. Grzegorz Piotr Kołodziej kreował w nim rolę Boniego.

Szymon Kobyliński

bas, ukończył z wyróżnieniem Akademię Muzyczną w Gdańsku. Kształcił się również w Conservatorio
di Musica Giuseppe Verdi w Turynie oraz International Opernstudio w Hamburgu. Artysta doskonalił swoje umiejętności wokalne pod kierunkiem uznanych pedagogów (C. Desderi, R. Bruson, T. Krause, B. Giaiotti, A. Dobber, A. Saciuk).

Już na studiach zadebiutował w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w Warszawie w operach „Borys Godunow” oraz „Lukrecja Borgia”. W latach 2012-2015 występował w Staatsoper w Hamburgu. Poza muzyką operową znakomicie odnajduje się w repertuarze oratoryjno-kantatowym i kameralnym, a także piosenkarskim.

Sylwia Janiak – Kobylińska

dyrygentka, adiunkt w Akademii Muzycznej w Gdańsku, prezes Fundacji Wspierającej Młodych Artystów SAJ. Artystka jest założycielką Bałtyckiej Filharmonii Młodych, a także instruktorką Sceny Muzycznej Gdańskiego Archipelagu Kultury. W 2015 r. otrzymała tytuł doktora w dziedzinie sztuki muzycznej w specjalności dyrygentura symfoniczno-operowa, a w kadencji 2020-2024 pełni funkcję Dziekana Wydziału Dyrygentury, Kompozycji i Teorii Muzyki Akademii Muzycznej w Gdańsku.

Jest laureatką wielu nagród m.in.: Pomorskiej Nagrody Artystycznej (2013), Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska dla Młodych Twórców (2012), Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Młoda Polska” (2016), Stypendiów Naukowych Prezesa Rady Ministrów (2005-2007), Nagrody II st. Dyrektora Centrum Edukacji Artystycznej (2014), Nagrody III st. Rektora Akademii Muzycznej w Gdańsku (2016).

Na IX Międzynarodowym Konkursie Dyrygenckim im. G. Fitelberga, jako najmłodszy uczestnik, zdobyła Nagrodę Maestro Antoniego Wita oraz Nagrodę Dyrektora Strathmore Symphonic Orchestra Piotra Gajewskiego.

Pełniąc funkcję dyrygenta w Operze Bałtyckiej w latach 2013-2015 współpracowała z Łukaszem Borowiczem, Tadeuszem Kozłowskim, Andriejem Yurkievichem, Friedrichem Heiderem przygotowując premiery oper: Pucciniego, Statkowskiego, Mozara i Verdiego.

Anna Fedyniak – Kołodziej

Współzałożycielka i prezes fundacji Kultura.Teraz! działającej na rzecz kultury trójmiejskiej, absolwentka Akademii Muzycznej w Gdańsku na wydziale Dyrygentury Chóralnej, Rytmiki i Wychowania Muzycznego, specjalistka w zakresie metodyki nauczania rytmiki i kształcenia słuchu.

Uczestniczyła w kursach prowadzonych przez Batię Strauss (Izrael),prof. M. Skazińską (Poznań), prof. E. Szatan (Gdańsk). Jako ceniony pedagog współpracuje z Gdańskimi Szkołami Autonomicznymi, a także z Akademią Muzyczną w Gdańsku i Ogólnokształcącą Szkołą Muzyczną w Gdańsku. Jest współzałożycielką, a obecnie dyrektorem przedszkola o profilu artystyczno-językowym w Gdańsku Matemblewie.

Hanna Kołodziej i Mateusz Prondziński

para taneczna na co dzień trenująca w Klubie Tańca Towarzyskiego „Smooth” w Pruszczu Gdańskim pod okiem Adriana Kapały. Ich pasją są tańce standardowe: walc, tango, foxtrot, qiuckstep.

Wykład i Koncert – Wajnberg, Panufik, Laks – Kameralistyka wielkich polskich emigratnów

23 maja 2022, godz. 19.00

Oblackie Centrum Edukacji i Kultury w Gdańsku, ul Elżbietańska 9/10

Trzech wspaniałych twórców, których życiowe ścieżki były zgoła odmienne, łączyły piętno jakie wojna odcisnęła na ich losach oraz towarzyszące im poczucie wyobcowania i tęsknoty za ojczyzną. Wszyscy też byli nadzwyczaj wybitnymi kompozytorami, czego świadectwem są ich imponujące dorobki artystyczne. Historie percepcji ich muzycznej spuścizny są różne. Dużą pomyślnością cieszą się utwory Panufnika, które są obecne w programach europejskich i światowych nieprzerwanie od czasu ich powstania. Natomiast twórczość Laksa oraz Wajnberga została szczególnie doceniona w ostatnich dekadach, coraz częściej goszcząc na światowych scenach.

Wykład dr Dominiki Glapiak zwieńczy koncert „Laks, Wajnberg, Panufnik – muzyka wielkich emigrantów”, na który złożą się trzy reprezentatywne, znakomite dzieła kameralne kompozytorów w wykonaniu Polish Piano Trio oraz studentów Akademii Muzycznej w Gdańsku.

Wykonawcy:

* Polish Piano Trio

w skład zespołu wchodzą pedagodzy gdańskiej Akademii Muzycznej: Robert Kwiatkowski (skrzypce), Błażej Goliński (wiolonczela) oraz Dominika Glapiak (fortepian). Trio powstało w 2017 z zamiarem połączenia indywidualnych doświadczeń zebranych przez członków zespołu na różnych płaszczyznach aktywności twórczej. Muzyka kameralna okazała się być obszarem wspólnych działań trojga artystów.

Trio z powodzeniem koncertuje w kraju i za granicą; w grudniu 2018 roku oraz w maju 2019 roku prezentowali się na koncertach i prowadzili lekcje mistrzowskie w Turynie i w Rzymie (Włochy). W 2019 roku, nakładem wydawnictwa CD Accord ukazała się płyta Polish Piano Trio z kompozycjami Szymona Laksa „Simon Laks – in between”. Znalazły się na niej utwory dotychczas nierejestrowane w Polsce i na świecie, przywracające pamięć fascynującej, choć zapomnianej muzyce XX wieku. Trio realizowało projekty koncertowe i badawcze popularyzujące nieznaną muzykę kameralną polskich kompozytorów – Michała Bergsona, Antoniego i Karola Kątskich, Ludomira Różyckiego i innych.

Robert Kwiatkowski

muzyk kameralista występujący w Polsce i za granicą – w Europie i obu Amerykach; prowadzi klasę kameralistyki w Akademii Muzycznej im. S. Moniuszki w Gdańsku, w której w 2017 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego sztuki muzycznej, a w 2019 stanowisko profesora macierzystej uczelni.

Artysta jest laureatem nagrody Gryfa Pomorskiego w kategorii „Kreacje artystyczne (2021); w 2017 otrzymał odznakę honorową Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Zasłużony dla Kultury”, podkreślającą wielowymiarową działalność artystyczną muzyka. Jako solista występował ponad czterdziestokrotnie z takimi orkiestrami jak Orkiestra Akademii Beethovenowskiej, Orquesta Sinfónica de Tenerife, Orquesta Sinfónica de Chile, Polska Filharmonia Bałtycka, Radomska Orkiestra Kameralna, Orkiestra Kameralna Hanseatica, Filharmonia Częstochowska, Filharmonia Kaliska. Aktualnie piastuje stanowisko koncertmistrza Orkiestry Filharmonii Bałtyckiej im. F. Chopina w Gdańsku, jednocześnie regularnie współpracując w tym charakterze z uznanymi orkiestrami w Polsce i na świecie. Już jako student odnosił sukcesy na ogólnopolskich i międzynarodowych konkursach kameralnych jako prymariusz kwartetu fortepianowego Dali. Podobnymi sukcesami mogą pochwalić się obecnie jego studenci.

Błażej Goliński

doktor habilitowany, prowadzi klasę wiolonczeli na macierzystej uczelni. Ukończył z wyróżnieniem Akademię Muzyczną im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku w klasie wiolonczeli prof. Romana Sucheckiego, a swój warsztat doskonalił podczas kursów mistrzowskich u takich artystów jak Mischa Maisky, Ivan Monighetti, Victoria Yagling, Angelika May, Roman Jabłoński.

Jako kameralista brał udział w wielu koncertach i festiwalach w kraju i za granicą, współpracując ze znakomitymi muzykami (Jan Stanienda, Mirel Jancovici, Robert Kabara, Monica Cattarossi, Marek Toporowski); od 2004 roku współpracuje z Polską Filharmonią Bałtycką im. F. Chopina w Gdańsku, piastując stanowisko koncertmistrza grupy wiolonczel. Występował jako solista z Orkiestrą Kameralną Hanseatica oraz Orkiestrą Symfoniczną Polskiej Filharmonii Bałtyckiej. Artysta został laureatem i finalistą licznych konkursów wiolonczelowych i kameralnych. Prowadzi także działalność pedagogiczną w ramach kursów i lekcji mistrzowskich w kraju i za granicą oraz pracuje jako juror konkursów wiolonczelowych.

Dominika Glapiak

pianistka, adiunkt ze stopniem doktora na Akademii Muzycznej w Gdańsku, współpracuje z klasą skrzypiec prof. Konstantego Andrzeja Kulki oraz prowadzi zespoły kameralne. Koncertowała zarówno jako solistka, jak i kameralistka w wielu krajach Europy, w Stanach Zjednoczonych, Japonii, Izraelu oraz Ameryce Południowej.

Doświadczenie zdobyła przy współpracy z wybitnymi pedagogami: w klasie prof. Diny Yoffe w Düsseldorfie podczas studiów podyplomowych, w klasie fortepianu prof. Waldemara Wojtala oraz w klasie kameralistki prof. Anny Prabuckiej-Firlej w trakcie studiów magisterskich w Akademii Muzycznej im. S. Moniuszki w Gdańsku. Dominika Glapiak jest laureatką konkursów muzycznych w kraju i za granicą (Treviso, Padwie, Osace, Smorgoniu, Gdańsku i Wiedniu). Wielokrotnie brała udział w międzynarodowych festiwalach muzycznych, a także realizowała nagrania muzyki solowej i kameralnej z wyśmienitymi partnerami muzycznymi dla wydawnictw: DUX, MTS Studio, Acte Préalable i CD Accord; beneficjentka stypendiów Marszałka Województwa Pomorskiego, Miasta Gdańska, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Banku Kobiet Ambitnych.

** Kwintet fortepianowy w składzie:

Eliza Fronszczyk – skrzypce

Aleksandra Abramowicz – skrzypce

Aleksandra Michalec – altówka

Paulina Gorbach – wiolonczela

Arkadiusz Cierniak – fortepian

Kwintet należy do wyróżniających się zespołów kameralnych i studiuje w klasie kameralistyki dr Dominiki Glapiak.

Program koncertu

Szymon Laks (1901-1996) – Kwintet fortepianowy na motywach polskich melodii popularnych **

  1. I – Allegro quasi presto
  2. II – Lento sostenuto
  3. III – Vivace non troppo
  4. IV – Allegro moderato ma deciso

czas trwania: 19 minut

Mieczysław Wajnberg (1919-1996) – Trio op. 24 na skrzypce, wiolonczelę i fortepian *

  1. I – Prelude i Aria. Larghetto
  2. II – Toccata. Allegro
  3. III – Poem. Moderato
  4. IV – Finale. Allegro moderato

czas trwania: 30 minut

Andrzej Panufnik (1914-1991) – Trio op. 1 na skrzypce, wiolonczelę i fortepian *

czas trwania: 18 minut

Wykład Specjalny – Narodowe Muzeum Historii Ukrainy podczas II Wojny Światowej. Na skrzyżowaniu wojny i pokoju

27 maja 2022 r. 19:00

Oblackie Centrum Edukacji i Kultury w Gdańsku

Prelegent: zastępca dyrektora Narodowego Muzeum Historii Ukrainy podczas II Wojny Światowej w Kijowie dr Ludmiła Rybczenko, specjalista w dziedzinie historii Ukrainy, ma wieloletnie doświadczenie muzealnicze. Zrealizowała wiele projektów naukowych, wystawienniczych i edukacyjnych, dotyczących m.in. historii Ukrainy Karpackiej, sowieckich mobilizacji wojskowych na terenie Ukrainy w latach 1941–1945, ukraińskich Sprawiedliwych wśród Narodów Świata czy Babiego Jaru w Kijowie. Wyniki jej badań ukazały się w ponad 30 publikacjach. W ramach współpracy naukowej prezentowała działalność swojej instytucji na Ukrainie, w Polsce, Chinach, Izraelu i Słowenii. Podczas wykładu dr Rybczenko przybliży historię, działalność oraz misję muzeum, które reprezentuje – czyli informowanie o ukraińskim wymiarze II wojny światowej oraz o powojennym życiu Ukraińców pod okupacją sowiecką. Prelegentka naświetli również zmiany, które zaszły w instytucji w wyniku rosyjskiej aneksji Krymu i wojny w Donbasie. W kijowskim muzeum od tego czasu nie tylko pojawiają się nowe ekspozycje. Placówka stała się miejscem spotkań kombatantów wojny w Donbasie, ceremonii honorowania i wręczania odznaczeń oraz platformą patriotycznej edukacji obywateli. Rybczenko opowie również o tym, jak zmieniło się życie instytucji 24 lutego 2022 r., po barbarzyńskiej inwazji Rosji na Ukrainę. Słuchacze dowiedzą się, w jaki sposób muzeum kontynuuje swoją działalność zarówno na Ukrainie, jak i na świecie.

Koncert finałowy – RAZEM

29 maja 2022, godzina 18.00

Muzeum II Wojny Światowej (sala konferencyjna, poziom -3)

Organizator: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Inspiracją do stworzenia koncepcji koncertu Razem stały się ziemie utracone. Regiony Polski, które w wyniku zmian historycznych przestały być częścią naszej ojczyzny. Wraz z nimi utraciliśmy nie tylko przestrzenie geograficzne, ale również bogate dziedzictwo kulturowe w nich ulokowane, które następnie w innej szerokości geograficznej, zostało poddane niebywałej próbie czasu. Kultury utracone ocalały dzięki działalności ludzi, których są one częścią – środowiskom ekspatriantów i repatriantów w granicach obecnej Polski. W ten sposób na przykład mamy Podole na Dolnym Śląsku czy Wilno w Gdańsku.

Rzeczpospolita jest w swojej tkance wielokulturowa dzięki różnym narodowościom, których kultury naturalnie przenikały się z rodzimą, w efekcie tworząc kulturowy kolaż. Koncert będzie niepowtarzalną okazją, by tego doświadczyć. Usłyszymy muzyczny obraz malowany wieloma językami, tradycjami muzycznymi i ideami, dla których wspólna była przestrzeń geograficznej. Pośród nich: Polacy Kresowiacy z różnych miejsc II Rzeczypospolitej, Zaolziacy ze Śląska Cieszyńskiego, Ormianie, Tatarzy, Romowie, Ukraińcy, Białorusini, Litwini, Żydzi, Huculi, Łemkowie, Bojkowie, Karaimi, Słowacy, Niemcy, Czesi oraz ludzie, którzy określali się mianem tutejszych, stąd. Ich głosy zabrzmią wspólnie, naturalnie i swobodnie, jak to się działo w przeszłości.

W wielowymiarowy świat kultur zabierze nas Joszko Broda, artysta urodzony między dwoma górami: Ochodzitą i Baranią Górą. Na Ochodzitej przebiega europejski podział wód. Z jednej strony góry woda spływa do Bałtyku, a z drugiej do Morza Czarnego. Natomiast na Baraniej Górze biją źródła Wisły.W tym miejscu znajduje się graniczny styk trzech państw i narodów: Polski, Słowacji i Czech. Przenikanie się kultur jest osobistym doświadczeniem artysty, w jego żyłach płynie krew karpackich górali, Ślązaków, którzy przetrwali wieki w symbiozie z innymi narodami.

Wykonawca:

Joszko Broda chrust, glina, poroża i trochę metalu w połączeniu z pasterską monotonią, zapachem gnoju oraz zawsze obecnym lasem – tak wizjonersko możnaby opisać genezę powstania muzyki Joszki Brody;do najbardziej charakterystycznych elementów jego instrumentarium należą: drumla, liść, słomka, trzcina, okaryna, fujary, rogi i dudy; niezależność wywalczona w górskich przestrzeniach i osadzona w kulturze Karpat z mocnym odniesieniem do bajecznej Istebnej pozwoliła mu na przekroczenie ram i kanonów w twórczości, przy jednoczesnym zachowaniu meritum sprawy; muzyka Joszki opiera się przede wszystkim na brzmieniu i komunikacji; artysta gra, komponuje i produkuje, współpracując z czołowymi muzykami polskiej sceny muzycznej; jest autorem wielu albumów, brał również udział w nagraniu kilkudziesięciu płyt z innymi twórcami; tworzy muzykę do teatru i filmu; proponuje ambitną przestrzeń twórczą w pracy z dziećmi.

Słuchowisko radiowe – Żydowski kalejdoskop radiowy

31 maja 2022, godzina 14:00

Antena Radia Gdańsk

Dwudziestolecie międzywojenne i trzymilionowa społeczność żydowska żyjąca w Polsce. Tradycyjna i zasymilowana jednocześnie. Społeczność niezwykle aktywna biznesowo, kulturalnie, sportowo, wydawniczo i artystycznie. Zaangażowana w budowanie pozytywnego wizerunku przedwojennej, wieloetnicznej Polski. To obraz celowo zapomniany, dorobek skutecznie umniejszany i pomijany w świadomości społecznej za sprawą peerelowskiej propagandy szerzonej po drugiej wojnie światowej. Tym niemniej wielokulturowa Polska z okresu przedwojennego jest wspomnieniem fascynującym i autentycznym zarazem. Bynajmniej niedającym się sprowadzić do antysemickich wystąpień politycznych, gett ławkowych czy innych wstydliwych kart historii tamtego okresu. Słuchowisko Żydowski kalejdoskop radiowy jest próbą ożywienia świata, który przeminął, ale który może zaistnieć dziś w naszej wyobraźni dzięki magii radia.

Inspiracją do stworzenia scenariusza stało się hipotetyczne założenie, że audycje radiowe sprzed roku 1939 mogły się zachować. Choć nie pozwalały na to ówczesne możliwości techniczne, a taka audycja nigdy nie pojawiła się na antenie Polskiego Radia, to właśnie gatunek science fiction wydaje się być idealnym sposobem na opowiedzenie tej historii.

Twórcy:

Scenariusz i reżyseria:

Artur Hofman – Absolwent Wydziału reżyserii warszawskiej PWST. W latach 1993-98 był etatowym reżyserem szczecińskiej Opery i Operetki, zaś w latach 2003-2008 pracował jako reżyser w Teatrze Żydowskim w Warszawie. Pracował w wielu teatrach w całej Polsce, współpracował z Teatrem Telewizji,
a także realizował programy dla telewizji publicznej i stacji komercyjnych. Ma w dorobku realizację ponad 50 tytułów teatralnych (opery, operetki, musicale, spektakle dramatyczne), 9 spektakli Teatru Telewizji oraz 4 filmy dokumentalne (m.in. „Jakub Rotbaum”, „Kościół w piekle”). Jedną z ostatnich realizacji jest spektakl Teatru Telewizji „Okno na tamtą stronę”

Prezes Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce oraz  redaktor naczelny miesięcznika „Słowo Żydowskie”.  Przedstawiciel mniejszości  żydowskiej w KWRiMNiE.

Obsada:

Jakub Kornacki, Szymon Sędrowski, Monika Bartoszewicz, Maciej Sykała, Maciej Wizner, Krzysztof Bartoszewicz, Tomasz Czajka, Mariusz Żarnecki.

Biografie Twórców

1
Aleksander Żabczyński
Zobacz szczegóły
2
Ina Benita
Zobacz szczegóły
3
Adolf Dymsza
Zobacz szczegóły
4
Eugeniusz Bodo
Zobacz szczegóły
5
Hanka Ordonówna
Zobacz szczegóły
6
Jadwiga Smosarska
Zobacz szczegóły
7
Ludwik Sempoliński
Zobacz szczegóły
8
Mira Zimińska
Zobacz szczegóły
9
Marian Hemar
Zobacz szczegóły
10
Roman Palester
Zobacz szczegóły

Aleksander Żabczyński

Aleksander Żabczyński był jednym z najbardziej znanych aktorów teatralnych i filmowych okresu międzywojennego. Urodził się w 1900 roku w Warszawie jako syn oficera i śpiewaczki. Po ojcu otrzymał wykształcenie wojskowe, a po matce zamiłowanie do świata sztuki. W dzieciństwie szybko zauważono muzyczne uzdolnienia chłopca, który pięknie śpiewał i miał bardzo dobre poczucie rytmu. Jednak za namową ojca młody Żabczyński wstąpił do Szkoły Podchorążych Artylerii w Poznaniu i ukończył ją z wyróżnieniem. Służył w armii jako oficer, a po demobilizacji w 1921 roku podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Jednak i prawo i wojsko zeszły na dalszy plan, bo prawdziwą pasją Żabczyńskiego okazała się scena.

Jeszcze jako amator udzielał się w studenckim kole dramatycznym prowadzonym przez Edmunda Wiercińskiego. Kształcił się w Warszawskiej Szkole Gry Sceniczno-Filmowej Niny Niovilli, a następnie w „Reducie” Juliusza Osterwy. Tam też poznał swoją przyszłą żonę, Marię Zielenkiewicz. Młodzi zakochali się w sobie od pierwszego wejrzenia.

Debiutem scenicznym Żabczyńskiego była sztuka „Pastorałka” Leona Schillera z 1922 roku, a filmowym – „Czerwony błazen” Henryka Szaro z roku 1924. Aktor występował na wielu warszawskich scenach, m.in. w Teatrze im. Bogusławskiego, Teatrze Polskim i Narodowym. Współpracował z teatrami rewiowymi, m.in. w „Morskim Okiem” „Kameleonem”, „Hollywood” i „Wielką Rewią”.

Równolegle z działalnością teatralną rozwijała się kariera filmowa Żabczyńskiego, która punkt kulminacyjny osiągnęła w II połowie lat 30. To właśnie kino przyniosło aktorowi największą popularność, a w szczególności role w komediach muzycznych, np. „Manewrach miłosnych”, „Ada! To nie wypada!” czy „Sportowiec mimo woli”. „Żaba” śpiewał piosenki w większości filmów, w których grał. Wiele z nich stawało się przebojami, a niektóre znane są do dziś. Mimo że krytycy niekiedy zarzucali aktorowi wcielanie się wyłącznie w role śpiewających amantów filmowych, jego nazwisko przyciągało dużo bardziej niż reżyser czy scenarzysta. Z tego też powodu część ról pisana była specjalnie „pod Żabczyńskiego”, który jeszcze przed wybuchem drugiej wojny światowej wystąpił w blisko 30 filmach.

Aleksander Żabczyński został zmobilizowany w sierpniu 1939 roku. Po klęsce w kampanii wrześniowej burzliwe losy wojenne rzuciły go kolejno do Rumunii, Francji, Anglii i na Bliski Wschód. Został ranny w bitwie pod Monte Cassino. Do Polski wrócił dopiero w 1947 roku. Podobno 8 lat czynnej służby tak zmieniło aktora, że jego żona nie poznała go na dworcu.

II wojna światowa bezpowrotnie przerwała karierę filmową Żabczyńskiego. Po powrocie do kraju grał przede wszystkim w teatrach, za to znacznie poszerzył swoje możliwości aktorskie pod względem różnorodności charakteru bohaterów. Do śmierci związany był z Teatrem Polskim w Warszawie. Zmarł nagle na atak serca w wieku 58 lat.

Ina Benita

Ina Benita – właściwie Inna lub Janina Benita Florow-Bułhak – jest jedną z bardziej zagadkowych postaci polskiej kultury okresu międzywojennego. Aktorka teatralna i filmowa, ówczesna femme fatale i królowa sex appealu.

Ina przyszła na świat 1 marca 1912 roku w Kijowie, choć sama podawała datę 1913 lub 1916 odmładzając się o kilka lat. Wychowywała się jako jedynaczka w zamożnym domu, w którym ojciec, rosyjski arystokrata, pełnił wysokie stanowisko urzędnicze. W 1920 roku po inwazji Bolszewików uciekła z rodzicami do Warszawy. W Wieku 12 lat została przez nich wysłana do elitarnego gimnazjum w Paryżu, które ukończyła w 1929 roku.

Jako 19-latka zadebiutowała w programie „Raj bez mężczyz”” w warszawskim Teatrze „Nowy Ananas”. W roku 1932 po raz pierwszy pojawiła się na ekranie filmowym w obrazie „Puszcza” Ryszarda Biskiego. Współpracowała z wieloma teatrami rewiowymi i kabaretami. Zagrała w 17 produkcjach filmowych, np.: „Jego ekscelencja subiekt”, „Dwie Joasie”, „Ja tu rządzę”, „Sportowiec mimo woli” i „Czarne diamenty”. Chętnie obsadzano ją w rolach komediowych, choć artystka marzyła o karierze aktorki dramatycznej. Idealnie sprawdzała się w rolach kobiet uwodzących mężczyzn swoim wdziękiem i urokiem osobistym. Ina Benita była kobietą inteligentną i wykształconą. Biegle władała angielskim, francuskim, rosyjskim i niemieckim, a rozumiała również włoski i hiszpański.

Życie osobiste aktorki podobnie jak jej kariera rozwijało się bardzo dynamicznie. Na ślubnym kobiercu stanęła aż cztery razy. Pierwsze małżeństwo ze starszym o 12 lat aktorem Jerzym Tesławskim przetrwało zaledwie dwa lata. Drugi raz Ina Benita wzięła ślub z operatorem filmowym Stanisławem Lipińskim, którego poznała na planie „Ludzi Wisły”. Ich związek rozdzieliły tragiczne losy wojenne, a ciekawostką jest fakt, że oboje ułożyli sobie życie z nowymi partnerami nigdy nie otrzymując oficjalnego rozwodu.

W czasie II wojny światowej Ina Benita współpracowała z kontrwywiadem. Jednocześnie grała też w jawnych teatrach kontrolowanych przez hitlerowców: m.in. „Komedia” i „Niebieski Motyl”. W czasie wojny aktorka poznała Hansa Georga Pascha, któremu w kwietniu 1944 urodziła syna w więziennym szpitalu na Pawiaku. Z więzienia została zwolniona 31 lipca 1944 roku. Przez wiele lat sądzono, że Ina Benita zginęła razem z maleńkim dzieckiem podczas bombardowania w powstaniu warszawskim. Dopiero w XXI wieku odkryto, że słynna gwiazda przeżyła wojnę, przedostała się do Niemiec i wzięła ślub z Paschem. Po jego tragicznej śmierci wyemigrowała zaś do Francji, gdzie poznała czwartego męża – Amerykanina Lloyda Frasera Scuddera, któremu w 1950 roku urodziła syna. Następnie przez kilka lat mieszkała z rodziną w Maroko i Algierii, a w 1960 roku przeprowadziła się do USA. Zmarła w 1984 roku na raka płuc zabierając ze sobą do grobu nierozwiązane tajemnice i szczegóły przedwojennej kariery aktorskiej.

Adolf Dymsza

Adolf Dymsza to jeden z najwybitniejszych komików polskiego kina, nazywany przedwojennym „królem polskiej komedii” i „polskim Chaplinem”. Urodził się w 1900 roku w Warszawie jako Adolf Bagiński. W dziecińskie mieszkał na Starym Mieście, które było wówczas ubogą i zaniedbaną dzielnicą. Pochodził z robotniczej rodziny, a jego ojciec był kolejarzem.

Po ukończeniu gimnazjum i Szkoły Handlowej młody Adolf podjął pracę w kancelarii rejenta. W międzyczasie próbował swoich sił w teatrach amatorskich. Początkowo nic nie zapowiadało jego wielkiej kariery aktorskiej – przez wiele lat nie miał stałego zatrudnienia w teatrach, dorabiał jako wodzirej, grywał epizodyczne role w filmach, uczył tańca towarzyskiego. Wygrał nawet maraton tańca trwający nieprzerwanie 2 doby. Debiutancki występ w teatrze „Qui Pro Quo” w 1921 roku zakończył się fiaskiem. Skecz, w którym zagrał Dymsza był na tyle nieudany, że nazwisko aktora na długi czas zniknęło z programów teatralnych.

Gdy w wieku 25 lat ponownie trafił na scenę, jego kariera rozwinęła się błyskawicznie. Przez 6 lat nieprzerwanie współpracował z teatrem „Qui Pro Quo”, co zapewniło mu renomę, wysokie zarobki i szczęście w życiu osobistym – Dymsza ożenił się z tancerką Zofią Olechnowiczówną z zespołu tańczącego w tym samym teatrze, z którą miał cztery córki. Jeszcze przed II wojną światową zagrał w 28 filmach, a w okresie wojennym pojawił się jeszcze w 8 produkcjach. Ponieważ w 1935 roku zagrał główne role aż w 4 filmach, rok ten został nazwany „rokiem Dymszy”.

Adolf Dymsza został okrzyknięty talentem komicznym. Inteligentny dowcip łączył  z ostrymi gestami i wyrazistą mimiką. Postaci groteskowych bohaterów zabarwiał nutą smutku i tragizmu. Wykreował rozpoznawalnego bohatera, postać warszawskiego cwaniaczka żyjącego biednie aczkolwiek beztrosko. Dodek – bo tak miał na imię alter ego Dymszy – pojawił się w kilku filmach, m.in.: „Sto metrów miłości”, „Dodek na froncie”, „30 karatów szczęścia”, Sportowiec mimo woli” oraz „Pan Dodek”.

W czasie II wojny światowej Adolf Dymsza występował w jawnych teatrach. W czasie spektakli aktor nierzadko przemycał antyniemieckie hasła ryzykując własną wolność i życie. Pomógł uwolnić kilku więźniów, m.in. Mirę Zimińską, a przyjaciołom uwięzionym w getcie organizował paczki z żywnością. Przez pół roku ukrywał iluzjonistę żydowskiego pochodzenia, który dzięki niemu przeżył wojnę.

Za występy w jawnych teatrach Związek Artystów Scen Polskich ukarał go 5-letnim zakazem gry w Warszawie. Dymsza do 1951 roku grał więc na scenach łódzkich, a po powrocie do stolicy aż do emerytury związany był z Teatrem „Syrena”.

Już w latach okupacji u aktora pojawiły się problemy ze słuchem, co bardzo komplikowało jego pracę na scenie. Swoje ostatnie lata spędził w Domu Opieki Społecznej w Górze Kalwarii. Zmarł w wieku 75 lat i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym w Warszawie.

Eugeniusz Bodo

„Król aktorów polskich” – taki tytuł w 1932 roku zdobył Eugeniusz Bodo, aktor, ale również reżyser, scenarzysta, producent filmowy, piosenkarz i tancerz. Przyszedł na świat w 1899 roku jako Bohdan Eugène Junod – syn szwajcarskiego arystokraty i polskiej szlachcianki. Ze względu na pochodzenie ojca posiadał obywatelstwo szwajcarskie, które przyczyniło się do aresztowania aktora w czasie II wojny światowej.

Od najwcześniejszych lat miał kontakt ze sztuką. Jego ojciec fascynował się kinem i na początku XX wieku otworzył pierwsze w Łodzi kino „Urania”. Tam na scenie Bodo stanął po raz pierwszy wcielając się w postać 10-letniego kowboja. Pierwszy zanotowany debiut w dorosłej karierze Bodo miał miejsce w 1917 roku w teatrze „Apollo” w Poznaniu.

W wieku 20 lat aktor przeniósł się do Warszawy. Pracował w kabaretach „Qui Pro Quo”, „Cyrulik Warszawski” i „Cyganeria”. Mimo że publiczność i krytyka bardzo entuzjastycznie przyjęły kabaretowe role Bodo, aktor poświęcił się aktorstwu filmowemu. Na ekranie pierwszy raz pojawił w się w 1925 roku w filmie „Rywale”, a w ciągu swojej działalności zagrał w ponad 30 produkcjach. Śpiewał w prawie każdym filmie, a jego piosenki stawały się szlagierami.

Uznanie i popularność zdobył m.in. dzięki filmom „Czy Lucyna to dziewczyna?”, gdzie zagrał z Jadwigą Smosarską czy „Pieśniarzowi Warszawy”, w którym śpiewał piosenkę „Już taki jestem zimny drań”. W obrazie „Paweł i Gaweł” w duecie z Adolfem Dymszą zaśpiewał popularną kołysankę „Aaa, kotki dwa”, natomiast w filmie „Piętro wyżej” wystąpił w kobiecym przebraniu i piosence „Sex appeal”. Z tej samej produkcji pochodzi inna znana piosenka – „Umówiłem się z nią na dziewiątą”.

Na początku lat 30. Bodo założył wytwórnię B-W-B (akronim od nazwisk współwłaścicieli: Bodo, Waszyński i Brodzisz), a dwa lata później własny ośrodek produkcyjny Urania-Film. Do większości produkowanych filmów pisał scenariusze, reżyserował je i sam w nich grał.

Eugeniusz Bodo uchodził za niezwykle szarmanckiego mężczyznę pełnego uroku osobistego. W 1936 roku zdobył tytuł „króla elegancji”. Talent, sława i pozycja w ówczesnym świecie sztuki sprawiały, że stale otoczony był gronem wielbicielek. Związany był z aktorką Norą Ney, a następnie z tahitańską pięknością, Anną Chevalier, z którą zagrał w „Czarnej perle”.

Wraz z wybuchem II wojny światowej uciekł do Lwowa, gdzie znalazł pracę jako konferansjer. Niesłusznie oskarżony o działania szpiegowskie został  aresztowany przez NKWD i osadzony w więzieniu na Ufie. Po kilkukrotnych przesłuchaniach skazano go na 5 lat ciężkich robót w obozie wychowawczym. Kilka miesięcy później po transporcie do łagru w Kotłasie komisja lekarska orzekła, że wskutek chorób, głodu i wyniszczenia organizmu więzień nie jest zdolny do pracy. Eugeniusz Bodo zmarł jesienią 1943 roku i został pochowany w grobie zbiorowym. Jego symboliczna mogiła znajduje się na warszawskich Powązkach.

Hanka Ordonówna

Hanka Ordonówna była gwiazdą sceny międzywojennej. Piosenkarka, tancerka, autorka tekstów i aktorka przyszła na świat w 1902 roku w Warszawie jako Maria Anna Pietruszyńska. Jej pierwsze występy na scenie datuje się na rok 1916, gdy jako uczennica szkoły baletowej tańczyła w spektaklach teatralnych. Jako piosenkarka debiutowała w wieku 16 lat. Już w okresie swoich pierwszych występów przyjęła pseudonim Anna Ordon, który ostatecznie ewoluował do Hanki Ordonówny.

W Warszawie pracowała w kabarecie „Miraż” oraz Teatrze „Sfinks”. Działała też w kabaretach we Lwowie, Operze Krakowskiej oraz w Teatrze „Lutnia” w Wilnie. Koncertowała w miastach Europy, Bliskiego Wschodu, Afryki oraz w USA.  Jej najdłuższą współpracą była niemal 10-letnia działalność w teatrze „Qui Pro Quo”. Umiejętności wokalne i aktorskie szlifowała pod okiem Jerzego Boczkowskiego i Fryderyka Jarosego. Doskonaliła się również we Włoszech, Wiedniu i Paryżu.

Punktem zwrotnym w karierze Hanki Ordonówny było wykonanie piosenki „Miłość ci wszystko wybaczy”, która pojawiła się w filmie „Szpieg w masce” w 1933 roku. Wśród innych znanych piosenek z repertuaru Ordonówny wymienić można „Córkę kata”, „Sam mi mówiłeś”, „Uliczkę w Barcelonie” i „Serce matki”

W 1931 roku wyszła za hrabiego Michała Tyszkiewicza. Początkowo małżeństwo hrabiego i córki kolejarza zostało przez rodzinę pana młodego uznane za mezalians. Ordonówna, mimo że została hrabiną, nadal grała w kabaretach i jeździła konno w rewii cyrkowej. Ponadto jako jedna z pierwszych kobiet w Polsce nosiła spodnie, a kapelusze zakładała na bakier zasłaniając bliznę na skroni, ślad po nieudanej próbie samobójczej.

Początek wojny „Ordonka” spędziła w Warszawie, ale już w listopadzie została aresztowana i uwięziona na Pawiaku. Z więzienia uwolniono ją dzięki znajomościom męża. Tyszkiewiczowie wyjechali do Wilna, lecz po wcieleniu Litwy do ZSRR w 1941 roku zostali aresztowani przez NKWD. Trudne warunki pracy w łagrze w Uzbekistanie nasiliły niewyleczoną gruźlicę męczącą artystkę od wielu lat.

Po zwolnieniu z obozu pracy Ordonówna zajęła się organizacją pomocy dla polskich sierot, które wojenna zawierucha rozrzuciła po terenie ZSRR. W 1942 roku uratowała kilkaset polskich dzieci. Trasa konwoju obejmowała transport z Uzbekistanu przez Turkmenistan aż do Indii i Libanu – prawie 5000 km przez góry i pustynne szlaki. W trakcie tej podróży Ordonówna odnalazła męża, z którym rozdzielono ją podczas aresztowania.

Ze względu na pogarszający się stan zdrowia aktorki Tyszkiewiczowie wyjechali do Teheranu, potem do Jerozolimy, a ostatecznie osiedli w Bejrucie. Tam artystka spisała losy dzieci, którym pomogła i wydała je w 1948 roku w książce „Tułacze dzieci” pod pseudonimem Weronika Hort. Zmarła 2 lata później. Pochowano ją na polskim cmentarzu w Bejrucie, a po 40 latach trumnę z jej prochami przewieziono na warszawski Cmentarz Powązkowski.

Jadwiga Smosarska

„Królowa kina”, ulubienica publiczności i zwyciężczyni wielu plebiscytów w okresie międzywojennym. Tak najczęściej określano Jadwigę Smosarską – polską aktorkę teatralną i filmową. Artystka urodziła się w 1898 roku w Warszawie i od dziecka marzyła o karierze w balecie i operze. Jej zainteresowania zmieniły kierunek, gdy jako 15-latka zobaczyła sztukę „Orlątko” Edmonda Rostanda, w którym tytułową rolę grał Juliusz Osterwa. W wieku 16 lat wstąpiła do uniwersyteckiego Koła Miłośników Sztuki Dramatycznej, a w 1916 roku, jeszcze jako nastolatka, wystąpiła w „Nie-Boskiej Komedii” Zygmunta Krasińskiego.

Pierwszym oficjalnym debiutem teatralnym Smosarskiej była rola Lili w komedii „Ciotka Karola” wystawionej w 1918 w Teatrze Letnim w Warszawie. Natomiast pierwszym występem kinowym z udziałem aktorki był film „Dla szczęścia” z 1919 roku, który ostatecznie nie został ukończony.

W latach 1918-1920 Jadwiga Smosarska studiowała w warszawskiej Szkole Dramatycznej. Aby się utrzymać i pokryć wysokie koszty nauki pracowała w Banku Polskim.

Aż do 1939 roku występowała w większości warszawskich teatrów, a gościnnie grała też w Krakowie, Lwowie i Wilnie. Wzięła udział w ponad 40 sztukach i choć teatr był jej największą pasją, to kino przyniosło jej rozgłos i status gwiazdy. Zagrała w kilkunastu filmach niemych oraz 10 filmach dźwiękowych. Talent wokalny, świetna dykcja oraz naturalność sprawiły, że Smosarska nie straciła na popularności wraz z początkiem ery kina dźwiękowego.

Kariera Smosarskiej nierzadko budziła sprzeczne emocje: jedni uważali, że nie przewyższała talentem i urodą innych aktorek swojego pokolenia, inni utrzymywali, że jest jedyną gwiazdą polskiego kina. Recenzenci zarzucali szablonowość granych przez nią bohaterek, a wielbiciele zachwycali się kolejnymi wcieleniami w role prostych dziewczyn, panien dworskich, księżnych i królowych. Smosarska stworzyła wizerunek kobiety, której cechy spełniały zróżnicowane oczekiwania społeczeństwa międzywojennego. W latach 30. krążyło nawet zabawne powiedzenie „swojska i dziarska Jadzia Smosarska”, co stanowiło kwintesencję osobowości aktorki.

Za mąż wyszła w wieku 37 lat za inżyniera Zygmunta Protassewicza. Ślub był kameralny i odbył się wyłącznie wśród najbliższych. W 1938 odznaczono ją Złotym Krzyżem Zasługi za krzewienie polskiej kultury filmowej.

Wybuch II wojny światowej zakończył karierę Smosarskiej. W 1939 aktorka wyjechała z mężem na Litwę, a następnie do USA. Po wojnie zaangażowała się w działalność społeczną i kulturową w amerykańskiej Polonii. Ostatnią sztuką, w której wystąpiła była „Pierwsza lepsza” wystawiona w 1944 roku w Polskim Teatrze Artystów w Nowym Jorku. Po wojnie kilka razy odwiedziła Polskę, aby w 1970 roku osiąść ponownie w Warszawie. Niestety nie cieszyła się długo powrotem do ojczyzny. Zmarła 1 listopada `1971 roku w skutek powikłań po anginie.

Ludwik Sempoliński

Ludwik Sempoliński urodził się w 1899 roku w Warszawie. Od dzieciństwa fascynowała go scena. Już jako 10-letni chłopiec uczył się na pamięć skeczy i humorystycznych monologów, którymi następnie bawił do łez całą rodzinę. Jako student Wyższej Szkoły Handlowej trafił na przesłuchania do teatru „Sfinks”, w którym zadebiutował w 1918 roku piosenką „Lecą mareczki, lecą, lecą” w sarkastyczny sposób opisującą ówczesną hiperinflację. Ze strachu przed ojcem, który planował mu karierę w handlu, Sempoliński użył pseudonimu Bohdan Kierski i podał fałszywy adres zamieszkania. Podobno dopiero wysokość honorarium młodego aktora przekonała jego ojca do zmiany zdania o ścieżce zawodowej syna.

Sempoliński związany był z wieloma teatrami i kabaretami w Warszawie, Krakowie i Wilnie. Swoje muzyczne umiejętności prezentował w operetkach i teatrach rewiowych. Grywał głównie w komediach, w których eksponował maksimum swoich kabaretowych umiejętności. Oprócz sceny spełniał się również na ekranie. Największą popularność jako aktor filmowy zyskał jeszcze przed wojną, natomiast z repertuaru powojennego najlepszym obrazem z jego udziałem był „Skarb” z 1948 roku. Przez niemal 60 lat kariery aktorskiej stworzył wielu charakterystycznych bohaterów. Jedną z najbardziej niezapomnianych interpretacji była piosenka „Ostatni posłaniec”, w której Sempoliński z nutą nostalgii żegna się z odchodzącą w zapomnienie dawną Warszawą. Zainspirował się wówczas prawdziwym posłańcem w podeszłym wieku, którego spotkał pod Hotelem Europejskim.

Na stałe do repertuaru Sempolińskiego weszła również piosenka „Tomasz, ach Tomasz, skąd ty to masz?”. Tu również pierwowzorem bohatera był prawdziwy mężczyzna zaobserwowany w jednej z wileńskich kawiarni, który nieustannie szczycił się swoimi podbojami miłosnymi.

Inna pamiętna kreacja Ludwika Sempolińskiego to „Titina”. Do słynnej melodii skomponowanej przez Charliego Chaplina Marian Hemar napisał nowy tekst, a całość wykonał Sempoliński ucharakteryzowany na Adolfa Hitlera. Śpiewając „Ten wąsik, ach, ten wąsik” w teatrze „Ali Baba” rozśmieszał tłumy widzów. Wkrótce ta sam piosenka ściągnęła na Sempolińskiego śmiertelne niebezpieczeństwo – po wybuchu wojny Gestapo zaczęło ścigać aktora za ośmieszanie wodza Trzeciej Rzeszy. Sempoliński wyjechał do Wilna, gdzie grał w teatrze „Lutnia”, a następnie w założonym przez siebie teatrze „Miniatury”. Gdy Armia Czerwona zaatakowała Wilno aktor uciekł na prowincję, gdzie pod zmienionym nazwiskiem zatrudnił się jako pastuch koni. Z ukrycia wyszedł dopiero w roku 1944.

Po zakończeniu wojny aktor grał na scenach Łodzi i Krakowa. W 1948 wrócił do Warszawy i związał się z teatrem „Syrena”, w którym pozostał do końca swojej kariery scenicznej. Był także wykładowcą i profesorem w warszawskiej PWST. Grał aż do 1980 roku. Zmarł kilka miesięcy później w 1981 roku i pochowany został na warszawskich Powązkach.

Mira Zimińska

Jedną z barwniejszych postaci polskiej sceny artystycznej XX wieku była Mira Zimińska – aktorka teatralna oraz filmowa, reżyserka i redaktorka.

Przyszła na świat w 1901 roku w Płocku jako Maria lub Marianna Burzyńska. Jej rodzice pracowali w miejscowym teatrze, na którego deskach pojawiła się już jako 1,5-roczne niemowlę. Pierwszą świadomą rolę odegrała w wieku 7 lat w sztuce „Ich Czworo” Gabrieli Zapolskiej. Udany debiut młodej aktorki otworzył jej drzwi do świata teatru. Oprócz talentu aktorskiego szybko zauważono możliwości wokalne Zimińskiej. Wielokrotnie występowała w wodewilach i komediach, a piosenki, które śpiewała w kabaretach nierzadko stawały się szlagierami, np. „Taka mała”, „Pokoik na Hożej” czy „Nikt, tylko ty”.

Jako nastolatka przybrała imię „Mira”, które zaczerpnęła z romansu dla młodzieży. Czasem dodawała sobie lat podając nieoficjalnie rok 1895 za datę urodzenia. Jako 16-latka wyszła za mąż za Jana Zimińskiego, płockiego muzyka i kapelmistrza. Małżeństwo nie było jednak udane i przetrwało tylko do 1920 roku.

Prawdziwy zwrot w karierze Zimińskiej nastąpił, gdy została zauważona na scenie przez współwłaściciela warszawskiego teatru „Qui Pro Quo”. Przeprowadzka do stolicy i angaż w jednym z najpopularniejszych kabaretów w połączeniu z talentem i wyrazistym charakterem artystki sprawiły, że szybko stała się ulubienicą krytyków i publiczności. Jedną z jej najsłynniejszych ról była rewia „Hallo! Ciotka!” z 1925 roku, w której podbiła serca widzów inteligencją, błyskotliwością i ciętym dowcipem.

Mira Zimińska występowała na scenie wielu teatrów i kabaretów warszawskich. Zaistniała również w filmie debiutując jeszcze w czasach kina niemego. Jej specjalnością stały się rolę komediowe, np. „Ada! To nie wypada!” i „Papa się żeni”. W 1934 redagowała kolumnę satyryczną „Duby smalone” w popularnym „Kurierze Porannym”. Była jedną z najlepiej opłacanych artystek. Jeździła luksusowymi mercedesami oraz czerwonym kabrioletem marki Bugatti.

II wojna światowa przerwała jej wielokierunkową działalność artystyczną. Została dwukrotnie aresztowana, uwięziona na Pawiaku i dwukrotnie zwolniona. W czasie powstania warszawskiego była pielęgniarką w szpitalu, gdzie dawała również występy dla rannych żołnierzy. Grała w tzw. teatrach jawnych nadzorowanych przez niemieckie władze okupacyjne.

Wielki sukces sztuki „Żołnierz królowej Madagaskaru” z 1947 roku to spektakularne zakończenie kariery Zimińskiej. W 1948 roku artystka wraz ze swoim drugim mężem, Tadeuszem Sygietyńskim, założyła zespół pieśni i tańca „Mazowsze”, którego działalności koncertowej poświęciła się bez reszty. Po śmierci Sygietyńskiego w 1954 przejęła obowiązki dyrektora artystycznego i pełniła je aż do swojej śmierci w 1997 roku. Order Orła Białego oraz honorowy tytuł „Kobiety Stulecia” to jedne z wielu odznaczeń wszechstronnej działalności artystycznej Miry Zimińskiej.

Marian Hemar

Marian Hemar naprawdę nazywał się Jan Marian Hescheles i pochodził z żydowskiej rodziny mieszkającej we Lwowie. Był jednym z najwybitniejszych autorów tekstów piosenek, poetą, satyrykiem, komediopisarzem i dramaturgiem.

Urodził się w 1901 roku. Jego kuzynem był Stanisław Lem, klasyk światowej literatury fantastycznonaukowej. Podobno już w wieku 4 lat sam zaczął grać na fortepianie. Jako nastolatek
w tajemnicy przed rodziną chodził na lekcje aktorstwa przy lwowskim konserwatorium. W wieku 17 lat zgłosił się do wojska i brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Studiował  medycynę i filozofię na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, jednak żadnego z tych kierunków nie ukończył.

Jego pseudonim artystyczny powstał z połączenia początków nazwiska i drugiego imienia, które artysta przez całe dorosłe życie używał jako pierwsze.

Marian Hemar od 1921 roku zajmował się dziennikarstwem, literaturą i teatrem. W tym okresie opublikował swoje pierwsze wiersze i rozpoczął współpracę z redaktorem czasopisma „Szczutek”.
W połowie lat 20. przeprowadził się do Warszawy, gdzie razem z Julianem Tuwimem był kierownikiem „Qui Pro Quo” i innych stołecznych kabaretów. W latach 1933-1934 kierował teatrem „Nowa Komedia”, który założył razem ze Stefanem Jaraczem i Marią Modzelewską,  swoją pierwszą żoną. Jeszcze przed wojną przyjął chrzest katolicki i został wykreślony z ewidencji żydowskiej we Lwowie. W jego dorobku do 1939 roku znalazły się 3 tomy wierszy, 4 sztuki teatralne, kilka tysięcy krótkich utworów scenicznych i 6 scenariuszy filmowych. Hemar wyreżyserował też 10 sztuk autorów zagranicznych, które zostały wystawione na warszawskich scenach. Wśród ogromnej liczby tekstów piosenek wymienić można wiele szlagierów, m.in.: „Czy pani Marta jest grzechu warta”, „Nikt, tylko ty”, „Kiedy znów zakwitną białe bzy” i „Może kiedyś innym razem”. Najsłynniejsza jest jednak piosenka „Ten wąsik, ach, ten wąsik” śpiewana przez Ludwika Sempolińskiego, która nawiązując do postaci Adolfa Hitlera spowodowała interwencję ambasadora Niemiec w Warszawie.

Po wybuchu wojny Marian Hemar ścigany przez Gestapo przedostał się do Rumunii. W latach 1940-1941 walczył Palestynie i w Egipcie. Od 1942 przebywał w Londynie, gdzie pracował w Ministerstwie Informacji i Dokumentacji i współpracował z polskimi czasopismami emigracyjnymi. Po wojnie został w Londynie, gdzie prowadził teatrzyk polski w klubie emigrantów polskich. Założył też kabaret „Biały Orzeł” i prowadził jednoosobowy „Teatr Hemara” – kabaret radiowy emitowany na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.

Pierwsze małżeństwo Mariana Hemara rozpadło się tuż przed II wojną światową, a w 1946 roku artysta ożenił się z aktorką Caroll Ann Eric, po ślubie nazywaną Caja Hemar. Formalne unieważnienie małżeństwa z Marią Modzelewską nastąpiło dopiero w 1956 roku.

Zmarł w 1972 roku w Dorking pod Londynem, gdzie został pochowany.

Roman Palester

Roman Palester był polskim kompozytorem, którego większość dzieł powstała poza granicami kraju. Urodził się w małym miasteczku na Podolu w 1907 roku. Naukę gry na fortepianie rozpoczął w wieku 7 lat. Uczył się też teorii muzyki i solfeżu, a jeszcze jako nastolatek grał wymagające utwory fortepianowe i świetnie czytał a vista. Studiował historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim oraz teorię i kompozycję u Kazimierza Sikorskiego w Konserwatorium Warszawskim.

W twórczości przedwojennej Palestra widać wpływy neoklasycyzmu i słowiańskiego folkloru, natomiast po wojnie – inspiracje ekspresjonizmem, sonoryzmem i współczesną muzyką europejską. Palester pisał muzykę użytkową do słuchowisk radiowych i sztuk teatralnych. W swej twórczości uwzględniał też najmłodszych pisząc m.in. „Symfonię dziecięcą”. Wiodącą pozycję wśród twórców swojego pokolenia ugruntowały mu kompozycje orkiestrowe, m.in. „Concertino na saksofon altowy i orkiestrę symfoniczną”. Międzynarodowe uznanie osiągnął natomiast jego balet „Pieśń o ziemi”, który został nagrodzony Złotym Medalem na Światowej Wystawie w Paryżu.

Największy rozgłos w kraju przyniosła mu muzyka do pierwszych filmów dźwiękowych. Najbardziej popularną kompozycją kojarzoną z Palestrem była piosenka „Baby, ach te baby” śpiewana przez Eugeniusza Bodo w filmie „Zabawka” z 1933 roku. Współpracując z najlepszymi reżyserami Palester skomponował muzykę m.in. do filmu „Ludzie Wisły”, „Młody las”, „Dziewczęta z Nowolipek” i „Zakazane piosenki”.

W czasie wojny kompozytor został aresztowany podczas obławy w 1940 roku. Po kilku tygodniach w więzieniu z wielkim trudem wydostali go przyjaciele, na czele z Barbarą Podoską, która dwa lata później został żoną kompozytora.

Po wojnie Palester przeprowadził się do Krakowa, gdzie aktywnie angażował się w odbudowę powojennego życia kulturalnego. W tym okresie uważany był za jednego z najwybitniejszych kompozytorów polskich. Jego muzyka była nagradzana, cieszyła się popularnością i była wykonywana na polskich i zagranicznych scenach.

Sytuacja diametralnie zmieniła się pod koniec lat 40., gdy artystom narzucono nowe zasady zgodne z ideologią socrealistyczną. Palester został wykreślony z listy członków Związku Kompozytorów Polskich, odmówiono mu przekazania tantiem z ZAIKS-u, zakazano wykonywania utworów, wycofano utwory czekające na wydruk i nakazano zniszczyć gotowe kompozycje. Z czarnej listy cenzury usunięto go dopiero w 1977 roku.

W 1949 roku Palestrowie wyemigrowali do Paryża, a w 1952 roku osiedlili się w Monachium, gdzie spędzili 20 lat. Oboje pracowali w polskiej sekcji Radia Wolna Europa. W okresie monachijskim Palester nie przestawał tworzyć. Jedną z jego najlepszych kompozycji napisanych na emigracji była „akcja muzyczna” pt. „Śmierć Don Juana” z 1963 roku, którą w Polsce wykonano dopiero w 1991. Roman Palester zmarł w 1989 roku w Paryżu nie doczekawszy premiery.

Podziękowania

 

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Partnerzy

Patroni Medialni

        Partnerzy         Patroni Medialni  
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego